Inmiddels woon ik al bijna 2 weken in San Juan La Laguna, een klein dorp aan het Meer van Atitlán. Sinds ik hier ben, ben ik begonnen met datgene waarvoor ik naar Guatemala toegekomen ben, namelijk: onderzoek doen. Als bijna-afgestudeerde antropoloog ben ik eindelijk ‘in het veld’ en begin ik nu bijna aan de derde week van een veldwerkperiode van in totaal 8 weken.

Renate en ik schrijven onze thesis samen, maar we hebben wel ieder een eigen deel. Waar Renate zich richt op zwangere vrouwen, hou ik me voornamelijk bezig met comadronas, ook wel traditionele vroedvrouwen genoemd. In Nederland heb ik urenlang gelezen over het werk van comadronas in Guatemala.

Een comadrona word je niet, dat ben je. Dat begint al bij de geboorte: de dag waarop iemand geboren is volgens de Maya kalender, bepaalt wat iemands kwaliteiten zijn. Dit wordt de “don” genoemd. Je kan alleen maar een comadrona worden, wanneer je de specifieke “don” bezit om comadrona te zijn. Wanneer je de “don” van comadrona-zijn bezit is het heel waarschijnlijk dat je in je tienerjaren dromen gaat ervaren, waarin vrouwen je onder andere laten zien welke medicinale planten je moet gebruiken, hoe je de positie van de baby kan verbeteren door middel van massage en wat je moet doen bij een bevalling. Op deze manier leren jonge vrouwen als comadronas te werken. Ze leren niet uit boeken, maar door praktijkervaring. Je zou de “don” kunnen zien als een soort kracht, comadronas kunnen met hun handen precies aanvoelen hoe de baby ligt, zonder dat daar ook maar één apparaat aan te pas komt. Comadronas werken op vrijwillige basis voor de gemeenschap en leven van donaties. Ze hebben lange tijd een hele belangrijke rol binnen de gemeenschap gehad. Voorheen waren er nauwelijks medische faciliteiten, waardoor het lot van moeder en kind volledig in de handen van een comadrona lag. Tegenwoordig zijn er meer medische faciliteiten aanwezig, ook in San Juan. Zo is er een gezondheidskliniek gerund door de overheid en zijn er twee NGO’s die zich inzetten voor zwangere vrouwen. Maar dat comadronas nog steeds een hele belangrijke rol spelen, is duidelijk doordat de meerderheid van de zwangere vrouwen nog altijd kiest voor een comadrona. Dit geeft ook wel aan dat de uitzonderlijke kennis en gaven die comadronas bezitten nog altijd worden gewaardeerd.

Vorige week ontmoette ik voor het eerst een comadrona. Dat vond ik toch wel heel bijzonder. Het voelde ergens toch wel een beetje alsof ik een mythische vrouw of legende voor het eerst in levende lijve zag. Inmiddels heb ik al meer comadronas gesproken en stuk voor stuk hebben ze al honderden vrouwen begeleid tijdens hun zwangerschap en de periode erna. Het blijft indrukwekkend om met deze vrouwen te praten over hun ervaringen en ik kijk er dan ook enorm naar uit om in de komende weken nog meer vrouwen te gaan ontmoeten.